1. Górnicza Izba Przemysłowo–Handlowa wnioskiem z 22 lipca 1997 r. wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności
przepisu art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych z art. art. 1, 3 i 90 przepisów
konstytucyjnych pozostawionych w mocy na podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych
stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz.U. Nr 84,
poz. 426 ze zm.) – zarówno w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1996 r., jak i w brzmieniu aktualnym, obowiązującym od
1 stycznia 1997 r.
Precyzując pismem z 13 listopada 1997 r. pierwotny wniosek wnioskodawca zarzucił, że zakwestionowana norma narusza przepisy
art. 2, art. 7, art. 92 ust. 1 i art. 217 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483).
Generalny zarzut wnioskodawcy sprowadza się do twierdzenia, że zaskarżoną regulacją naruszono zasadę wyłączności ustawy w
normowaniu obowiązku podatkowego, bowiem podstawa opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości nie została określona w
akcie ustawowym, jak tego wymaga wprost przepis art. 217 Konstytucji RP, lecz w akcie wykonawczym, wydanym na podstawie innej
ustawy.
2. Prokurator Generalny w swoim stanowisku z 19 grudnia 1997 r. uznał, że:
– przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. Nr 9, poz. 31 ze zm.)
nie jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 92 ust. 1 oraz z art. 217 Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78,
poz. 483),
– badanie konstytucyjności, w części dotyczącej zaskarżonego przepisu w brzmieniu obowiązującym przed jego nowelizacją dokonaną
ustawą z dnia 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych i ustawy o finansowaniu gmin (Dz.U. Nr 149,
poz. 704) podlega umorzeniu, gdyż przepis ten utracił moc obowiązującą z dniem 1 stycznia 1997 r.
Zaznaczył przy tym, że zasada wyłączności ustawy w tworzeniu podatków, sformułowana w art. 217 Konstytucji RP, obejmuje swoją
treścią wskazanie podstawowych elementów konstrukcyjnych, które muszą być uregulowane w ustawie, w tym stawek podatkowych.
Brak konstytucyjnego wymogu ustalania podstawy opodatkowania wyłącznie aktem ustawowym oznacza dopuszczalność jej określenia
w akcie wykonawczym, o ile ustawodawca nie postanowił inaczej.
Jednakże w badanej sprawie podstawa opodatkowania została określona w przepisie rangi ustawowej. Zgodnie bowiem z treścią
art. 4 ust. 2 zakwestionowanej ustawy, podstawę opodatkowania budowli – podatkiem od nieruchomości – stanowi ich wartość ustalona
na dzień 1 stycznia roku podatkowego, będąca podstawą obliczenia amortyzacji w tym roku, natomiast w przypadku budowli całkowicie
zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego. Faktu tego nie
zmienia zastosowana technika legislacyjna, w której wykorzystano instytucję odesłania do “przepisów odrębnych”. W konkluzji
Prokuratora Generalnego “zakwestionowany przepis nie narusza zasady wyłączności ustawy w określeniu elementów konstrukcji
podatku, gdyż podstawa opodatkowania budowli podatkiem od nieruchomości określona została w tym przepisie. Przyjęcie za podstawę
opodatkowania budowli jej wartości ustalonej zgodnie z wymogami prawa bilansowego, nie tylko tej zasady konstytucyjnej nie
narusza, ale stanowi wyraz racjonalności działania ustawodawcy”.
3. Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wnioskodawca wniósł o zbadanie zgodności art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych,
zarówno w brzmieniu obowiązującym przed jego nowelizacją, jak też po jego modyfikacji ustawą z 6 grudnia 1996 r. o zmianie
ustawy o podatkach i opłatach lokalnych i ustawy o finansowaniu gmin.
Wobec utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu w jego brzmieniu sprzed 1 stycznia 1997 r. tj. daty wejścia w życie
przepisu znowelizowanego, postępowanie Trybunału Konstytucyjnego w zakresie badania konstytucyjności tego przepisu w jego
niezmodyfikowanym brzmieniu – podlegało umorzeniu – na mocy art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym
(tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 109, poz. 470 ze zm.).
Badanie konstytucyjności zaskarżonego przepisu w jego nowym brzmieniu po 1 stycznia 1997 r. było przedmiotem postępowania
przy okazji rozpoznawania sprawy K. 13/97, zakończonej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 15 grudnia 1997 r., orzekającego,
że “art. 1 pkt. 1 oraz art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych i ustawy
o finansowaniu gmin (Dz.U. Nr 149, poz. 704) jest zgodny z art. 2 i nie jest niezgodny z art. 165 Konstytucji RP z dnia 2
kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483)”.
Jak ocenił wówczas Trybunał Konstytucyjny “art. 1 ust. 1 zaskarżonej ustawy dokonał dwóch zmian, w wyniku pierwszej z nich
ust. 1 pkt 2 art. 4 stanowiący, że “podstawą opodatkowania dla budowli jest ich wartość początkowa określona według zasad
przewidzianych w odrębnych przepisach dla celów amortyzacji, chociażby były one całkowicie zamortyzowane” otrzymał nowe brzmienie,
zgodnie z którym “podstawę opodatkowania dla budowli stanowi obecnie – ich wartość z dnia 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca
podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia
roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego”.
Analizując tę zmianę Trybunał Konstytucyjny w sprawie K. 13/97 ocenił konstytucyjność art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia
1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych w brzmieniu nadanym mu ustawą z 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy o podatkach i
opłatach lokalnych, w myśl którego podstawa opodatkowania omawianym podatkiem, jest “dla budowli – ich wartość początkowa
ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli
całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z 1 stycznia roku, w którym dokonano ostatecznego odpisu amortyzacyjnego”.
Także Prokurator Generalny w postępowaniu w sprawie K. 13/97, wnosząc o uznanie zaskarżonych przepisów za konstytucyjne, odnosił
się do treści art. 4 ust. 1 pkt 2 wskazując, że:
– “podstawę opodatkowania podatkiem od nieruchomości stanowi dla budowli ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego,
stanowiąca podstawę obliczenia amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia
1 stycznia roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego”,
– “przed nowelizacją ustawy, podstawę opodatkowania dla budowli stanowiła ich wartość początkowa określona według zasad przewidzianych
w odrębnych przepisach dla celów amortyzacji, chociażby były one całkowicie zamortyzowane (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy)”,
– “zakwestionowana regulacja rozstrzygnęła występującą w praktyce rozbieżność dotyczącą ustalenia wartości początkowej budowli
urealniając podstawę opodatkowania budowli, która obecnie pozostaje w racjonalnym związku z jej rzeczywistą, nie historyczną,
wartością”.
Trybunał Konstytucyjny dokonał analizy kwestionowanej regulacji, zarówno w świetle poprzednio obowiązującego przepisu, wedle
którego podstawę opodatkowania dla budowli stanowiła ich wartość początkowa określona według zasad przewidzianych w odrębnych
przepisach dla celów amortyzacji, chociażby były one całkowicie zamortyzowane, jak też zmodyfikowaną treść tego przepisu,
na mocy którego podstawę opodatkowania dla budowli stanowi ich wartość ustalona na dzień 1 stycznia roku podatkowego, stanowiąca
podstawę obliczania amortyzacji w tym roku, a w przypadku budowli całkowicie zamortyzowanych – ich wartość z dnia 1 stycznia
roku, w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego.
Skoro Trybunał Konstytucyjny zbadał już – przy okazji rozpatrywania sprawy K. 13/97 – zagadnienie podstawy opodatkowania budowli
podatkiem od nieruchomości pod kątem jego konstytucyjności, ponowne rozpatrywanie tej samej kwestii – czyni postępowanie zbędnym.
Postępowanie takie w istocie mogłoby prowadzić jedynie do wydania takiego samego merytorycznego rozstrzygnięcia, jak to, które
orzeczono wyrokiem z 15 grudnia 1997 r. w sprawie K. 13/97.
W tym stanie prawnym, a także biorąc pod uwagę, że czynności uczestników postępowania dokonywane były już pod rządami nowej
Konstytucji RP i nowej ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643), na podstawie
przepisu art. 39 ust. 1 pkt 1 tej ustawy – należało umorzyć postępowanie, ponieważ wydanie orzeczenia jest zbędne.