1. W skardze konstytucyjnej z 19 września 2005 r. spółka Kondrex sp. z o.o. domagała się stwierdzenia niezgodności art. 493
§ 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.) z art.
2, art. 45 ust. 1 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. W uzasadnieniu skargi wskazano, że nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Rejonowy
w Bydgoszczy z 7 lipca 2003 r. orzeczono, że Kondrex sp. z o.o. ma zapłacić powodowi sumę 8556,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami
od dnia 3 czerwca 2003 r. i kosztami procesu. Skarżąca podniosła zarzut potrącenia, jednak ze względu na treść art. 493 §
3 k.p.c. zarzut ten został odrzucony przez Sąd Rejonowy wyrokiem z 9 listopada 2004 r. Następnie Sąd Okręgowy w Bydgoszczy
wyrokiem z 12 maja 2005 r. oddalił apelację skarżącej. Wyrok został jej doręczony 23 czerwca 2005 r. Od wyroku tego nie służy
kasacja. Skarga do Trybunału Konstytucyjnego została wniesiona w trzymiesięcznym terminie, przewidzianym w art. 46 ust. 1
ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).
Zdaniem skarżącej, art. 493 § 3 k.p.c., na którym zostało oparte ostateczne rozstrzygnięcie w jej sprawie, jest niezgodny:
– z art. 2 Konstytucji, ponieważ narusza zasady sprawiedliwości społecznej i zasady państwa prawnego,
– z art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ zamyka drogę sądową podnoszenia zarzutu potrącenia, przez co narusza prawo do sprawiedliwego
rozpatrzenia sprawy przez Sąd,
– z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, ponieważ ogranicza prawa majątkowe strony procesu, która – mimo że służy jej zarzut potrącenia
– zarzutu tego nie może realizować w postępowaniu nakazowym. Uzależnienie ochrony praw majątkowych od dysponowania przez uprawnionego
dokumentami kwalifikowanymi jest niezgodne z wyrażoną w art. 64 ust. 2 Konstytucji zasadą równej dla wszystkich ochrony tych
praw.
Skarżąca, powołując się na orzeczenia SN, wywodzi, że na skutek zawartego w art. 493 § 3 k.p.c. wymagania, by wierzytelność
wzajemna, przedstawiana do potrącenia w postępowaniu nakazowym, udowodniona była takimi samymi dokumentami jak wierzytelność,
co do której ma być wydany nakaz zapłaty, powód niebędący wierzycielem może uzyskać nakaz zapłaty, jeśli tylko dysponuje odpowiednimi
dokumentami, wskazanymi w art. 485 k.p.c. Pozwany natomiast, jeśli takimi dokumentami nie dysponuje, nie może się bronić zarzutem
potrącenia, choć na skutek dokonanego potrącenia przestał być dłużnikiem. Wyłączenie tego sposobu obrony dotyczy zarówno sytuacji,
gdy potrącenia dokonał w trakcie procesu, jak i przed zawiśnięciem sporu. Jedynym sposobem obrony, jaki mu pozostaje, jest
powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 § 1 k.p.c. Poza jego kosztami, dłużnik musi zwrócić koszty bezpodstawnie wytoczonego
przeciw niemu procesu.
W uzupełnieniu skargi konstytucyjnej, piśmie wniesionym 11 listopada 2005 r., skarżąca rozszerzyła jej zakres, domagając się
dodatkowo stwierdzenia niezgodności art. 493 § 3 k.p.c. z art. 77 ust. 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącej, dopuszczalność skorzystania
w postępowaniu z procesowego zarzutu potrącenia jest – co do zasady – objęta gwarancjami prawa do sądu. Zarzut ten, jako wniesiony
po terminie wskazanym w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, nie podlega jednak rozpoznaniu.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich pismem z 7 marca 2006 r. poinformował, że postanowił nie przystępować do przedstawionej mu
skargi.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Przedmiotem skargi w rozpoznawanej sprawie jest art. 493 § 3 k.p.c. Przepis ten jest elementem regulacji postępowania nakazowego
(art. 4841-497 k.p.c.). Zasadniczym celem wprowadzenia postępowania nakazowego jest maksymalne przyspieszenie rozpoznania powództwa
i zapewnienie skutecznego dochodzenia roszczeń cywilnoprawnych. Sąd może wydać nakaz zapłaty, gdy powód dochodzi roszczenia
pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, których istnienie jest wykazane dołączonymi do pozwu dowodami o charakterze
dokumentów urzędowych lub prywatnych, enumeratywnie wymienionymi w art. 485 k.p.c. Kwestionowany w skardze przepis, art. 493
§ 3 k.p.c., stanowi, że w postępowaniu nakazowym „Do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione dokumentami,
o których mowa w art. 485”. Przepisowi temu skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i
2 Konstytucji.
W sprawie z 9 stycznia 2006 r., sygn. SK 55/04 (OTK ZU nr 1/A/2006), rozpatrywanej na skutek połączonych do rozpoznania skarg
Polskiej Telefonii Cyfrowej sp. z o.o. oraz Marka Jarockiego, Trybunał Konstytucyjny badał zgodność art. 493 § 3 k.p.c. z
art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 64 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. W wyroku
z 9 stycznia 2006 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zaskarżony przepis kodeksu postępowania cywilnego jest zgodny z art.
21 ust. 1, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 64 i art. 77 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z
art. 2 i art. 21 ust. 2 Konstytucji.
Porównanie zakresu kontroli konstytucyjnej przeprowadzonej w sprawie o sygn. SK 55/04 z zakresem kontroli, której przeprowadzenia
domaga się skarżąca w obecnie rozpoznawanej sprawie, jednoznacznie wskazuje, że przedmiot kontroli jest identyczny, zaś lista
wzorców kontroli konstytucyjnej w poprzednio rozpoznanej sprawie była szersza. Oprócz powołanych w niniejszej sprawie art.
2, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, kontrola obejmowała także art. 21, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 77 ust.
2 i pozostały ustęp art. 64 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny, po przeprowadzeniu postępowania i wszechstronnym zbadaniu
sprawy, uznał, że art. 493 § 3 k.p.c. nie narusza żadnego z powołanych wzorców kontroli. Ponowne badanie zgodności tego przepisu
z tymi samymi wzorcami konstytucyjnymi jest zbędne. Kontrola konstytucyjna w zakresie, w jakim domaga się jej przeprowadzenia
skarżąca, została już bowiem dokonana, a jej wynik znalazł wyraz w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który – zgodnie z treścią
art. 190 ust. 1 Konstytucji – ma moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczny. Formuła ta, jeśli zastosować ją do przypadków
potwierdzenia przez Trybunał konstytucyjności badanego przepisu, musi oznaczać niedopuszczalność ponownego badania tego samego
przepisu z punktu widzenia tych samych wzorców kontroli konstytucyjnej.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał umarza postępowania na posiedzeniu niejawnym, jeżeli
wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Wobec spełnienia tej przesłanki zachodzą podstawy do umorzenia postępowania.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.